Arheološko nalazište Medijana – Mediana

Rimljani su naselili područje drevnog Naissusa u 1. veku, posle pobede nad Dardancima. Položaj naprednog carskog grada Naissusa – Naissa na izuzetno važnom trgovačkom putu Via Militaris, uslovio je njegov ubrzani privredni razvoj koji je posebno bio izražen u 4. veku, kada je u njemu postojala radionica za proizvodnju oružja i predmeta od srebra. Medijana je antičko arheološko nalazište nekadašnjeg carskog imanja i carskog letnjikovca u predgrađu Niša – istorijskog Naissusa, površine 40 ha, sa početka 3. veka, na putu Via Militaris, koji je povezivao Singidunum /današnji Beograd/, Serdiku /današnju Sofiju/ i Konstantinopolj /današnji Istanbul/. Medijana je smeštana između Niša i Niške Banje, u blizini rečnih i termalnih izvora, a njen položaj svedoči o bogatstvu i sjaju carskog Naissusa. Trgovački put Naissus – Lissus /Niš-Lješ/ je povezivao područja centralnog Balkana – Gornjemezijske Dardanije sa morskim lukama na Jadranskoj obali (Dyrrachion, Apollonia) i dalje sa Italijom, kao i sa Solunom u Egejskom moru, povezujući putem takođe i Naissus i Scupi.  To je takođe bio i najbolji i najbrži način prevoza između Rima i Limesa na Dunavu za vojne snage u 1. veku n.e., kao i za prevoz rudnog bogatstva tokom 2. i 3. veka n.e.

U Medijani su otkriveni očuvani ostaci carske palate sa peristilom, mnoštvo luksuznih vila sa podovima od mozaika na površini od 800 m2, sakralni objekti (baptisterijum – krstionica), crkva iz 4. veka sa podnim mozaikom u obliku Hristovog monograma, ekonomske zgrade sa pitosima, terme, cisterne za vodu, ostaci utvrđenja i druge zgrade koje svedoče o kulturi i raskoši Naissusa iz vremena vladavine rimskog Cara Konstantina Velikog /Flavius Valerius Aurelius Constantinus 280-337 g.n.e/ koji je rođen ovde. Ulica u pravcu istok-zapad je vodila prema južnoj strani vile sa peristilom, dok je žitnica-ambar rimske vile bila udaljena oko 150 metara. Glavnom ulicom je bilo moguće stići do ovih građevina. Središnji deo Medijane su zauzimali objekti – vila sa peristilom, nimfeanum i parna kupatila; zapadno od vile je bila žitnica, dok se prema severu prostirala velika građevina sa pravougaonim i kružnim prostorijama. Južno od vile se nalaze ostaci brojnih vila i ekonomskih objekata. Ono što posebno privlači pažnju posetilaca Medijane je činjenica da su luksuzne građevine, sagrađene od postojanog materijala, sa stubovima, ukrašene mermerom, mozaicima i freskama, bile smeštene uglavnom oko centralne vile sa peristilom, dok su ekonomski objekti smešteni zapadno od ambara sa žitom, prema Naisusu. Vila sa peristilom je zauzimala površinu od oko 6.000 m2 (98,6×63 m) i obuhvatala je terme na zapadnoj strani i manje svetilište posvećeno nimfama na istočnoj strani.

Na Medijani su 1972. godine otkriveni mermerni kipovi božanstava, kao i dva figuralna mozaika Meduze i Vodenog božanstva. Pred kraj 4. veka je Medijana teško stradala u požaru, a potpuno je uništena 441. godine. Car Konstantin je osnovao Vizantijsko carstvo i poznat je po nazivu Veliki zbog svog doprinosa hrišćanstvu. Potpuno zaslužujući titulu Veliki, ne preterujemo kada kažemo da bi svet bio potpuno drugačiji i istorija bi imala sasvi drugačiji tok da nije bilo Konstantina Velikog. Bosfor, uzani moreuz koji povezuje Crno i Mramorno more je svojom trouglastim područjem, koje na jednoj svojoj stranici obuhvata predivnu luku, bilo od 323. godine carska rezidencija Konstantina Velikog – Konstantinopolis – Konstantinopolj. Osnivanjem Novog Rima na istoku – Konstantinopolisa, nastalog od nekadašnje drevne grčke kolonije Bizantijuma, Car Konstantin Veliki je udario temelje novog, Vizantijskog carstva i civilizacije koja je spojila najbolja antička iskustva i hrišćanstvo, te trajala tokom narednih više od hiljadu godina. Car Konstantin je upravljao Istočnim Rimskim Carstvom od 306. do 337. godine, u čijem sastavu je bilo hiljade km granice koju je trebalo braniti. Uspostavio je i učvrstio granice Rimskog Carstva i nametnuo je strogu organizaciju vojne i civilne uprave, svestan da je iz udaljenog Rima nemoguće upravljati problemima velike imperije. 313. godine je Car Konstantin izdao Milanski Edikt, kojim je uveo Hrišćanstvo kao zvaničnu religiju Carstva i vratio svu ličnu i društvenu svojinu oduzetu od Hrišćana tokom progona. Byzantium je preimenovan u Konstantinopolj /današnji Istanbul/ i postao sedište ovog crkvenog državnog uređenja u novom carskom glavnom gradu – “drugom Rimu”. Konstantin Veliki je u Konstantinopolju sagradio forum, hipodrom, veliki cirkus, terme i mesta za odmor i razonodu, koji su podsećali na carski Rim. Škole i pozorišta, advadukti i veliki broj predivnih privatnih kuća su doprineli lepoti Konstantinopolja i slavi njegovog osnivača, imperatora Konstantina Velikog. Konstantin nije samo započeo proces razvoja Rimskog carstva do hrišćanske države, već je takođe i omogućio nastanak karakteristične hrišćanske kulture koja je utrla put prema usponu Vizantije i zapadne srednjovekovne kulture. Smrt Konstantina Velikog je dovela do formalne podele Rimskog carstva na Zapadno i Istično Rimsko carstvo, ali je vrhunsko arhitektonsko i umetničko znamenje vizantijskog doba veoma dobro očuvano u zemljama Balkana, te kao i arheološko nalazište Medijana, privlači pažnju brojnih posetilaca, ljubitelja kulturnih vrednosti, vizantologa i naučnika.

Posebna Srbija

Srbija Bugarska Rumunija Grand Tura

Putevima Rimskih careva Srbije

Balkanska kružna tura

Srbija i Makedonija kulturna tura B 1

Srbija i Makedonija kulturna tura B 2

Srbija Kaleidoskop