Arbanasi selo i manastiri
U živopisnom selu Arbanasi leži skriveno na zaravni 4 km severoistočno od Velikog Trnova – istorijskog glavnog grada Bugarske. U selu Arbanasi se danas nalazi nekoliko zanimljivih manastira i crkava iz perioda od 16. do 18. veka : manastir Svetog Nikole, Uspenja Presvete Bogorodice, Crkva Rođenja Hristovog, Crkva Svetih arhanđela Mihajla i Gavrila, Crkva Svetog Anastasija, Crkva Svetog Đorđa i Crkva Svetog Dimitrija. Ovde su dobro očuvane stambene kuće nekadašnjih bogatih stanovnika naselja sa visokim kamenim zidovima koji liče na utvrđenja, dok je unutrašnjost prijatna i udobna – plafoni, vrata, nameštaj, prozori i ostala oprema su izrađeni od masivnog duboreza i bogato ukrašeni. Gradnja savremenih kuća i hotela u Arbanasiju uspešno oponaša ovaj istorijski stil arhitekture.
Ime sela potiče od albanske reči Arbërës ili slovenske-srpske Arbanas, koja znači “zemljoradnik”. Od korena ove reči je turski naziv arnavut korišćen za određivanje Albanaca među stanovništvom koje se ovde naselilo iz različitih delova Makedonije i Albanije, stvorivši albansku većinu bez obzira na nacionalnost. Nema pisanih dokumenata o istorijskom nastanku sela Arbanasi. Jedna od pretpostavki govori da su mesto naselili bugarski boljari iz najzapadnijih krajeva države posle velike pobede cara Ivana Asena II u blizini Klokotnice 1230. godine, protiv vizantijskog despota Teodora Komnena iz Epira, posle koje koje je Bugarska postala najveća srednjovekovna država na Balkanu i kada je bugarski car zauzeo posede Arbanasa /Albanaca/. Prema očuvanim dokumentima koji potiču iz perioda oko 1460. godine, ovde je već postojalo naselje, verovatno nastalo naseljavanjem pokrštenih Albanaca. Vladarskim dekretom – fermanom iz 1538. godine je turski sultan Sulejman Veličanstveni dodelio svom zetu, velikom veziru Rustem Paši selo Arbanase, kao i sela Ljaskovec, Gornju i Donju Orjahovicu. Stanovnici Arbanasa su preuzeli obavezu zaštite obližnjeg prolaza, za šta su bili nagrađeni značajnim oslobođenjem i smanjenjem plaćanja poreza. Naselje je zadržalo ovaj status do oslobođenja Bugarske 1878. godine. Veoma pogodni privredni uslovi, uz prirodne povoljne odlike regiona, doveli su do značajnog privrednog razvoja sela Arbanasi tokom 17. i 18. veka. Stočarstvo, živinarstvo, proizvodnja vina i svilene bube, kao i brojni zanati – kujundžije, zlatari, krojači i drugi zanati su bili vrlo razvijeni. Stanovnici sela Arbanasi su bili poznati po svom trgovačkom umeću i uspešno su se bavili zanatima, proizvodnjom mlečnih proizvoda, preradom vune i mesa, kao i stočarstvom – suvatchiystvo. Selo Arbanasi je time prirodno postalo živi hrišćanski centar, sakriven od očiju turskih vladara, koji su gospodarili obližnjim Trnovom. Zahvaljujući ulaganjima trgovaca iz Arbanasija, selo danas ima mnošto znamenitosti, među kojima su velike kamene kuće, posebno Konstancalijeva kuća, manastiri, crkve, kapele i fontane sa vodom za piće.
Od 16. veka do tragičnog razaranja dva veka kasnije, u selu Arbanasi, jednom od najbogatijih u vreme pre oslobođenja Bugarske, živelo je mnoštvo veštih majstora iz raznih delova zemlje. Manastir Svetog Nikole je pripadao široko rasprostranjenoj ideji gradnje verskih objekata pod dinastijom Asena, osnivača Drugog Bugarskog carstva. Umetnička i istorijska vrednost manastira Svetog Nikole se najviše ogleda u očuvanim freskama u kapeli Svetog Ilije, iz 1716. godine, na kojima su prikazane monumentalne figure Hrista i arhanđela, 12 scena iz života Svete Bogorodice i 6 scena iz Hristovog života. Uspešno korišćenje boja i bogata paleta, vešto predstavljanje ljudskih likova, neobično raznoliki arhitektonski ukrasi otkrivaju umeće majstora. Filigranski drveni ikonostas u kapeli, sa izvanrednim ukrasima je dragocena umetnička riznica. Crkva posvećena Bogorodici koja se nalazi u istom selu je doživela različitu, ne manje tragičnu sudbinu razaranja. Istoričari ne mogu objasniti način kako je preživela turski napad iz 1393. godine. Manastir Presvete Bogorodice u Arbanasiju čuva vredne ikone.
Drugi trnovski ustanak protiv osmanske vlasti u Bugarskoj je izbio 1686. godine. Ustanak je počeo u Trnovu, a na njegovom čelu je bio Rostislav Stratimirović. 80-tih godina 17. veka su u Bugarskoj stvoreni uslovi za izbijanje ustanka kada je 1683. godine oko 200.000 vojnika Osmanskog carstva krenulo da osvoji Beč. Posle neuspelog pokušaja Osmanlija, Poljska i Venecija su pristupile hrišćanskoj uniji, a kasnije i Rusija. 1686. godine je stvorena Sveta Liga koja je vodila kampanju za proterivanje Osmanlija iz srednje Evrope i Balkana. Prisustvo hrišćanske unije je primoralo Bugare na ustanak u Trnovu, sa ciljem da uz podršku Rusije porazi Osmansko carstvo. Rostislav Stratimirović, za koga se veruje da je potomak Ivana Stracimira, dobio je u Moskvi podršku patrijarha Joakima. Ustanak je izbio u selu Arbanasi, ali je osmanska vojska odmah ugušila otpor 4000 ustanika koji su teško poraženi u nekoliko bitaka na borbenim linijama Trnovo – Sofija.
