Amantija – Amantia
Amantija je bila drevni centar ilirskog plemena Amanata u Epiru. Ruševine Amantije se nalaze na terasastom uzvišenju u blizini sela Plloca u dolina reke Vlore /nekadašnji Aoos/, visoko u planinama Kurveles, istočno od grada Vlore. Amantija je osnovana u 5. veku pre nove ere i obuhvatala je površinu od oko 13 hektara. Zauzimala je važan strateški-odbrambeni položaj između doline reke Vljose prema istoku i planinama Kurveleš, kao i na putu prema moru i Zalivu Vlora. Grad Amantija je imao svoj akropolj i hram u dorskom stilu posvećen Afroditi, čiji su ostaci i danas vidljivi. U trećem veku pre nove ere je grad Amantija privredno veoma ojačao i kovao sopstveni novac. Grad Amantija je bio okružen zidinama dužine oko 2100 metara. Veliko utvrđenje sa dve kapije i dve odbrambene kule u severnom delu se uzdizalo na strmim padinama uzvišenja. Amantia je bila mali urbani centar, a u ranohrišćansko doba vladičansko sedište. Pretpostavlja se da je Amantija zapustela krajem 6. veka.
Najbolje očuvani spomenik Amantije je stadion, dužine 60 metara i širine 12,5 metara. Stadion u Amantiji je imao na jednoj strani 17 stepenica, a na drugoj 8 i mogao je da primi 4000 posetilaca. Pronađen je veliki broj grčkih natpisa na kamenju kojim je izgrađen stadion u Amantiji. Iako kasnije istorija Amantije nije dobro istražena, pretpostavlja se da je u 5. ili 6. veku Afroditin hram pretvoren u hrišćansku baziliku. Jedno od zanimljivih otkrića Amantije je reljef Boga plodnosi iz 3. veka pre nove ere. Ovaj artefakt se može videti u arheološkom odeljenju Muzeja narodne istorije, dok su ostali pronalasci iz Amantije izloženi u Arheološkom muzeju u Tirani.
Nažalost, drevni grad Amantija je potpunom nebrigom za kulturno nasleđe i pomamom lovaca na riznice i antikvitete na Balkanu i Albaniji ozbiljno oštećen i preti mu dalje propadanje.
