Džamija Altun Alem Novi Pazar

Džamija Altun Alem Novi Pazar

Altun-alem džamija /džamija sa zlatnim alemom – dragim kamenom/ nalazi se na srednjem delu Prvomajske ulice u Novom Pazaru, između nekada reprezentativnog Gazi Isa begovog hamama i novopazarske tvrđave. Ta ulica se zvala Stambolski /Carigradski/ drum, a cela četvrt u kome je ova ulica bio je u srednjem veku poznat kao Jeleč mahala, po Jeleču, srednjovekovnom gradu na planini Rogozni, u čijem pravcu je vodila današnja Prvomajska ulica. Ime Jeleč mahala se izgubilo u 17. veku i umesto njega se pominju džemati Altun-alem i Ahmed vojvoda. O istorijskom, urbanističkom i umetničkom značaju Altun-alem džamije u Novom Pazaru, koja je remek delo islamske arhitekture, pod zaštitom države od 1979. godine, svedoči i činjenica da je to najbolje očuvana džamija sa dvotravejnim tremom u bivšoj Jugoslaviji. Altun alem džamija je kupolna, jednoprostojna džamiji sa istaknutim unutrašnjim dekorativnim elementima, među kojima se naročito ističe mihrab. Sagrađena je po brusanskom tipu arhitekture sa fino razvijem elementima ranocarigradskog stila od fino tesanog kamena, sa po četiri prozora u dva niza na spoljnim zidovima, dok se na portalnom zidu nalazi jedan prozor i spoljni mihrab. Ono što Altun alem džamiju izdvaja od drugih objekata je trem koji ima samo dva luka, za razliku od „standardnog tipa“ džamija na našim prostorima, koji imaju tri ili više lukova. Turski putopisac Evlija Čelebi, koji je kroz ove krajeve proputovao šezdesetih godina 17. veka, zapisao je: »Džamija koja se zove Altun (alem) džamija stara je bogomolja, a nalazi se u Jeleč mahali na Carigradskom drumu«. Današnji Novi Pazar – grad na ušću Jošanice u Rašku je osnovao Isa beg Ishaković, turski vojskovođa i osvajač, u periodu od 1459. do 1461. godine. Grad je dobio ime Jeni Bazar, što na turskom znači Novi Pazar, po mestu srednjovekovnog trgovačkog središta – Pazarišta.Ovuda su prolazili najvažniji putevi koji su povezivali Dubrovnik, Bosnu i južno primorje sa Solunom i Carigradom.

Pouzdano znamo da je Altun-alem džamiju sagradio, sredinom 16. veka, Muslihedin Abdul Gani, poznat još kao Mujezin hodža Al Medini. Poznat je kao graditelj brojnih objekata i u drugim gradovima – u Skoplju je podigao Kuršumli han, džamiju, obnovio hamam i posedovao nekoliko kuća sa više dućana. Sagradio je mesdžid i karavansaraj u Mažićima kod Zvečana. U vakufnami iz 1550. godine navedeni su ovi Muslihedip-efendijini objekti u Novom Pazaru: Džamija /Altun-alem/, mekteb u dvorištu džamije, tri kuće za stanovanje imama, poznati han, šest dućana pored hamama, šest kožarskih dućapa u Tabačkoj čaršiji na obali Raške, sedam mlinova pored mosta. Sasvim je sigurno da je graditelj Altun-alem džamije bio bogat čim je izgradio toliko objekata. Međutim, on je bio i vrlo obrazovan i učen. To potvrđuje njegovo zvanje – mevlana (mevlana Muslihedin efendija), što je počasno zvanje koje su mogli nositi samo istaknuti islamski naučnici i filozofi.

Tačna godina izgradnje Altun alem džamije u Novom Pazaru nije poznata. U turskom popisu iz 1528. godine se u Novom Pazaru pominje mahala Mujezin hodže, koja je tada imala 35 domaćinstava. U 17. veku ime Mujezin hodžina mahala zamenjeno je imenom Altun-alem mahala. U skopskim rukopisima se navodi da je to izuzetno građevinsko delo i da se njoj ravna mogla naći samo u Istanbulu, Jedrenu i Brusi, kao i da je na nju podsećao Taš han /Kameni han/ u Skoplju. Novopazarska čaršija se razvila tek u 19. veku, kada ovde nastaju brojne zanatlijske i trgovačke radnje, karakterističnih fasada, koje su doprinosile orijentalnom izgledu celine – koji do danas nije odgovarajuće očuvan. Duboke strehe sa ćepencima su davale utisak trgovačke četvrti iz 19. veka, u kojoj su preovlađivale pekare građene po jedinstvenom tipu. Stvoren uz nekadašnji Stambolski drum, prostor čaršije počinje mostom preko reke Raške  završava se hanom „Granata“, sagrađenim sredinom 19. veka, u vreme kada je gradnja u ovom delu Novog Pazara bila najintenzivnija. Han se neposredno vezuje za objeke u čaršiji Novog Pazara, belo okrečenih fasada i sa elementima od drveta – prozori u nizu, tremovi, strehe, čineći jedinstvenu istorijsku gradsku celinu od ambijentalne vrednosti.

Mekteb

Pored džamije, mevlana Muslihedin Abdul Gani je dao da se sagradi »kuća da se u njoj podučava Kur’anu i da se uče mala deca«, kako je zapisano u vakufnami, gde je određena i plata učitelju i njegovom zameniku, uz uslov da je mualim »pouzdan, a najbolji među dobrima, postojan, sposoban, da predaje i poučava«. I ova druga, inače po rangu znatno niža zadužbina, građena je sa utisnutim pečatom monumentalnosti, sa ciljem da podržava arhitekturu obližnje džamije. Mekteb uz Altun-alem džamiju je značajan i po tome što je jedan od dva najstarija mekteba nekadašnjeg Bosanskog pašaluka, sačuvana do današnjeg doba.

Uobičajeno je bilo da se oko lepih, posebno sakralnih objekata, ispredaju legende, pa tako i za Altun-alem džamiju postoji legenda koju je vredno zapisati i znati: Altuna, Hadžira i Halima, tri pašine ćerke, lepotice kao dženetske hurije, rođene su i rasle u Novom Pazaru. Zbog lepote, bogatstva i ugleda koje su posedovale, niko se nije usudio da ih zaprosi, »jer one su bile rođene samo za Stambol«, za carske saraje, a ne za Novi Pazar. Dani su tekli, vreme prolazilo i činilo svoje, a tri pašine ćerke, tri lepotice, ostaše neudate. U godinama pred smrt dogovorile su se da svoje silno bogatstvo ostave u dobrotvorne svrhe. Altuna je dala sredstva da se izgradi džamija i da nosi njeno ime, pa otuda Altun-alem džamija. Hadžira je dala zemlju za gradsko groblje u jugozapadnom delu , pa se taj deo tada nazvao a i danas se zove Hadžet (po darodavcu Hadžiri). Najmlađa sestra Halima je dala sredstva za izgradnju česme u gradu i ta česma se i danas zove, po Halimi – Halimača.

SHARE IT: